Tijdens zomer- of wintervakantie kunnen zich ongelukjes voordoen. Wat doe je er aan en hoe voorkom je zulke problemen zoveel mogelijk? Dat leest u in deze EHBO vakantietips. Als u de juiste materialen bij u hebt en weet wat u in geval van nood moet doen, dan kunt u de schade vaak enorm beperken.

De voorbereiding

De volgende onderdelen worden toegelicht: Verbanddoos, Insectenbeten en teken, Injecties voor reizen naar de tropen, Reisziekte, Veilig zonnen, Veiligheid onderweg, Veiligheid op de camping, En verder… adressen en telefoonnummers

De behandeling van kleine wonden en ongevallen van A tot Z

De volgende onderdelen worden toegelicht: Blaren, Bloedingen, Bloedneus, Darm- en maagklachten, Snij- en schaafwondjes, verstuiking, Vuiltje in het oog.

Wat te doen bij grotere ongevallen?

De volgende onderdelen worden toegelicht: Belemmerde ademhaling, Bevriezing en onderkoeling, Botbreuken, Brandwonden, Koolmonoxide vergiftiging, Reanimatie, Verdrinking, Vergiftiging, Verstikking, Zonnesteek.

De voorbereiding

Verbanddoos

Allereerst zorgt u voor een goede verbanddoos. Bewaar deze op een vaste plaats in de auto, boot of caravan, zodat u niet hoeft te zoeken. Bij de drogist en apotheker kunt u een uitstekende verbanddoos kopen. Deze heeft ook speciale auto- en vakantieverbanddozen. Controleer de verbanddoos altijd voor vertrek en vul hem bij terugkomst direct weer aan.

Wat moet er minimaal in de vakantieverbanddoos zitten?

• steriele gaasjes
• een goed wondontsmettingsmiddel (sterilon)
• pleisters (die bestand zijn tegen de zon)
• rol kleefpleister
• snelverband
• verbandschaar
• pincet
• watten
• hydrofiele zwachtels
• driekantendoek (Mitella)
• veiligheidsspelden

Insectenbeten en teken

Ter aanvulling kunt u bij apotheek en drogist producten aanschaffen die de pijn van insectenbeten verminderen. Als iemand is gestoken door een mug, wesp, bij of hommel probeert u de angel te verwijderen met een pincet. Smeer dan de plek in met een speciaal middeltje of leg een nat washandje op de steekplaats. Gebruik bij alles dat steekt en geen bij is: azijn, is het een bij gebruik dan ammonia. Als de steekplaats erg dik wordt, of als iemand overgevoelig is voor insectenbeten, ga dan naar een arts. Wanneer iemand in de mond of in de keel is gestoken, ga dan onmiddellijk naar een arts of ziekenhuis. Bekijk ook dit overzicht van insectenbeten (pdf) en wat je er aan kan doen.
Tip: parfum trekt insecten aan, knoflook stoot ze af.

Gaat u naar een bosrijk gebied, houdt dan rekening met teken. Deze beestjes kunnen zich vastzuigen in de huid. De eerste schrikreactie als iemand een teek op de huid ontdekt, is hem er meteen afrukken. het beestje zal dan echter proberen zijn giftige maaginhoud in het lichaam te spuiten en kan daardoor de (gevaarlijke) ziekte van Lyme veroorzaken. Het is zaak de hele teek binnen 48 uur te verwijderen. De gemakkelijkste om het beestje te verwijderen is met een tekentang, te koop bij apotheek en drogist.

Injecties voor reizen naar de tropen

Wie naar Afrika, het Midden-Oosten, Azië of Latijns-Amerika reist, heeft een verhoogd risico op infectieziekten. De tropenreiziger laat zich daarom van tevoren inenten. Dat kan bij de GG & GD in uw buurt. Uiterlijk zes weken voor het vertrek vindt de eerste vaccinatie plaats.

Reisziekte

Reisziekte is enigszins te voorkomen door niet te reizen met een te lege of te volle maag en te zorgen voor frisse lucht in de auto of bus. Bij een bootreis gaat men het liefst midden op het schip zitten, waar de schommelingen het minst zijn. Als men toch misselijk wordt tijdens die lange autorit naar het buitenland of bij woeste zee tijdens de oversteek naar een eiland, dan grijpt men naar een reispilletje. Van deze middelen word je overigens vaak een beetje suffig. Niet geschikt dus voor de bestuurder! Zetpillen zijn handig als u al misselijk bent.

Veilig zonnen

De zon is heerlijk, maar zoals bekend kun je er beter niet te lang in zitten.

Tips voor veilig zonnen:

• Vermijd de zon tussen 11.00 en 15.00 uur in zuidelijke landen en op hete dagen in Nederland.
• Blijf niet te lang achter elkaar in de zon.
• Let goed op kwetsbare lichaamsdelen zoals neus, oren en borsten.
• Trek kleine kinderen een T-shirt aan, ook in het water.
• Smeer u regelmatig in met een goed zonnebrandproduct, dat zowel beschermt tegen UV-B straling (verbranden) als UV-A straling (werkt vroegtijdig verouderend op de huid).
• Bewegen in de zon is beter dan liggen ‘bakken’.
• Draag een hoed of petje.
• Wind is misleidend: door de afkoeling merkt u minder van de verbranding.
• Denk aan eenlippenbalsem met hoge UVA/UVB beschermingsfactor (minimaal 10).

Op reis neemt u een zonnebril mee die tegen UV-stralen beschermt. Een zonnebril die niet UV-bestendig is, is onverantwoord. Zorg voor goede zonnebrandproducten. Mensen met een erg gevoelig huidtype die niet gauw bruin worden, en kinderen, gebruiken factor 25. Anderen kunnen toe met factor 15 en mensen die gauw bruin worden, nemen factor 8. Een Aftersun crème voorkomt uitdrogen en vervellen. Deze producten kunnen ook tijdens de wintersport gebruikt worden!

Veiligheid onderweg

Gaat u fietsen in bergachtig gebied? Een valhelm is dan geen overbodige luxe. Bij het zeilen dragen kinderen en volwassenen altijd een zwemvest. Laat kinderen nooit zonder toezicht van een volwassene zwemmen. En neem bij lange wandelingen in de kou een aluminium deken mee (zit in een uitgebreide verbanddoos); handig als iemand ten val komt en op hulp moet wachten.

Veiligheid op de camping

Op een camping is de kans op een ongeluk en vooral op brandwonden groter dan thuis. Wat kunt u doen om dat te voorkomen? Plaats het gasstel zo stevig mogelijk op een plek waar niet steeds iedereen langs hoeft. Houd altijd een emmer water in de buurt. Controleer geregeld of het gasstel niet lekt en sluit hem na gebruik steeds goed af. Plaats het gasstel nooit in de volle zon. Spiritus gebruiken bij het barbecueën is niet meer nodig. Er zijn uitstekende aanmaakblokjes verkrijgbaar. Gemakkelijk en veel veiliger.

En verder… adressen en telefoonnummers

Laat uw vakantieadres bij iemand in Nederland achter, degene die op uw huis past bijvoorbeeld, of de buurvrouw. Als u rondtrekt, geef dan in elk geval het kenteken, merk en kleur van uw auto op en de mogelijke reisroute, zodat u, in geval van nood, gemakkelijk op te sporen bent. En bel af en toe eens naar huis. Zorg er zelf voor dat u alarmnummers bij u hebt. De volgende telefoonnummers kunnen van (levens-)belang zijn:

• Alarmnummer Nederland: 112 (als u in eigen land bent). Vermeld duidelijk uw naam, welke hulp u nodig heeft (politie, ambulance of brandweer) en waar u die hulp wilt hebben.
• Alarmnummer ANWB: 00 31 70-3141414 (als u in het buitenland bent).

De behandeling van kleine wonden en ongevallen van A tot Z

In eerste instantie zijn de volgende 5 punten altijd van groot belang bij het verlenen van eerste hulp:

1. op gevaar letten
2. nagaan wat er is gebeurd/wat iemand mankeert
3. het slachtoffer geruststellen en in beschutting brengen
4. zorgen voor deskundige hulp
5. iemand helpen, op de plaats waar hij of zij ligt of zit

Blaren

Bloedblaren mogen alleen open gemaakt worden door een arts. Brandblaren en blaren bij bevriezing mogen niet worden doorgeprikt. Dek ze steriel af. Hebt u geen last van de blaar dan kunt u deze afdekken met gaaspleister. Blaren kunt u het beste geheel afplakken. Gebruik daarbij geen gaasjes onder de pleisters. Alleen als de blaar hinderlijk is, mag deze opengemaakt worden. Eerst desinfecteert u de blaar met desinfecterend middel. Dan prikt u de blaar door (met een ontsmette blarenprikker of ontsmette naald) en drukt het vocht eruit met een gaasje. Als het vocht uit de blaar is, ontsmet de wond dan opnieuw met een desinfectants en dek hem af met een pleister. Blaren kunt u voorkomen door goed passende en ingelopen schoenen te dragen en eventueel van tevoren wat talkpoeder over uw voeten te strooien: dat neemt het zweet op.

Bloedingen

Bij een bloeding moet het desbetreffende lichaamsdeel hoog worden gehouden en probeer de wond zo goed mogelijk dicht te drukken. Waarschuw onmiddellijk een arts.

Bloedneus

Als er geen sprake is van aangezichtsletsel, dan het slachtoffer eerst de neus éénmaal laten snuiten. Laat het slachtoffer zitten met zijn hoofd iets voorover, alsof hij schrijft. Druk dan de neus 10 minuten dicht vlak onder het neusbeen- of laat het slachtoffer dit zelf doen. Daarna niet snuiten. Als de bloedneus niet is gestopt, ga dan naar een arts.

Darm- en maagklachten

Andere eetgewoonten dan normaal, geven soms buikklachten (diarree). Bij veel vochtverlies, vooral bij kinderen, brengt een zakje ORS-poeder uitkomst. Hierin zit een uitgekiend mengsel van een zoet- en zoutoplossing, waarmee uitdroging voorkomen wordt. Verder een dagje weinig eten en u bent zo weer op de been. Krampen en een opgeblazen gevoel duiden op verstopping. Vezelrijk eten (volkoren brood), veel water drinken en fruit en noten eten, dat alles helpt tegen verstopping. En een beetje lichaamsbeweging! Meestal gaat het vanzelf over en pas in laatste instantie gebruikt u een laxeermiddel.

Flauwvallen

Breng iemand die flauw dreigt te vallen in de frisse lucht en leg hem plat neer. Hij komt dan weer snel bij; laat hem dan nog tien minuten rustig liggen. Als hij niet snel bijkomt, leg hem dan op zijn zij en waarschuw deskundige hulp, er is dan iets anders aan de hand.

Snij- en schaafwondjes

Om kleine snij- en schaafwondjes te behandelen, zijn er 4 vuistregels:

• Reinig de wond met huishoudzeep en zacht stromend water. ln een land waar kraanwater niet drinkbaar is, is het evenmin geschikt voor het schoonmaken van wondjes. Gebruik hier flessenwater.
• Ontsmet de wond met desinfecterende doekjes. Het zijn doekjes, per stuk hygiënisch verpakt, dus gemakkelijk in gebruik en – heel belangrijk – ze prikken niet! Dan verbindt men de wond met pleisters (bij kleine wondjes) of wondverband zoals bijv. een zestientje (voor grote oppervlakten). Bij de drogist treft u een complete serie wondbedekkers, windsels en andere hulpmiddelen. Als u een arts gaat raadplegen, gebruik dan geen desinfecterende middelen.
• Als er glasscherven of grind in de wond zitten, moeten deze door een arts worden verwijderd.
• Bij grotere wonden raadpleegt u een arts.

Verstuiking

Als iemand zich heeft verstapt en de enkel doet erg pijn- maar hij kan de voet nog wel bewegen, dan is de enkel waarschijnlijk verstuikt. Doe de schoen uit. Koel de enkel 10 minuten met bijvoorbeeld koud kraanwater of een icepack (met een doek ertussen). Ook kan een washandje of een theedoek met ijsblokjes worden gebruikt. Geef daarna de enkel rust door hem hoog te leggen, bijvoorbeeld op een stoel. Kan iemand zijn voet niet meer bewegen. dan kan dat duiden op een botbreuk, waarschuw dan deskundige hulp.

Vuiltje in het oog

Wrijf niet in het oog als er een vuiltje in zit. Probeer het eruit te krijgen door met uw ogen te knipperen. Als het vuiltje zichtbaar is, kunt u proberen het met de punt van een schone zakdoek eruit te vegen naar de dichtstbijzijnde ooghoek. Veeg niet over het gekleurde deel van het oog! Als dit niet lukt en het slachtoffer voelt toch iets zitten, ga dan naar een arts.

Wat te doen bij grotere ongevallen?

Bij onderstaande ongelukken waarschuwt u altijd een dokter!

Belemmerde ademhaling (zie ook verslikken)

• Iemand die niet ademt, legt u op zijn (of haar) rug.
• Plaats de vingertoppen van uw ene hand onder het benige deel van de kin van het slachtoffer en til de kin op (let erop dat u niet te hard met uw vingers op de weke delen drukt).
• Knijp met de duim en de vinger van de hand die op het voorhoofd van het slachtoffer rust, zijn neus goed dicht. Met deze hand houdt u het hoofd ook iets achterover.
• Blaas gedurende twee seconden lucht in, tot de borstkas omhoog komt.
• Laat daarna mond vrij om het slachtoffer te laten uitademen en kijk zelf opzij om die uitgeademde lucht niet in te ademen. Adem zelf opnieuw in.
• Doe deze beademing 12 keer per minuut.

Bij kinderen blaast u minder krachtig lucht in, 20 keer per minuut. Bij baby’s legt u uw mond zowel over de mond als het neusje van de baby, met kleine pufjes 20 keer per minuut. Ga onmiddellijk naar een ziekenhuis.

Bevriezing en onderkoeling

De bevroren teen (ook oren, neus en vingers zijn gevoelig voor bevriezing) is bleekgrijs van kleur met een stekende pijn, soms zij er blaren te zien. Al gauw wordt de teen gevoelloos, zodat men bevriezing vaak te laat opmerkt. Laat het bevroren lichaamsdeel zoveel mogelijk met rust. Vooral niet wrijven of plots verwarmen met heet water! Doe er een verband omheen en raadpleeg een arts. Iemand die vrijwel helemaal onderkoeld is, voelt geen kou meer. Het lichaam is bleek en ijskoud. Dit slachtoffer brengt men naar een beschutte ruimte. Natte kledingstukken moeten worden uitgetrokken. Wikkel het slachtoffer in een deken om te beschermen tegen verdere afkoeling. Hij (of zij) mag niet actief worden opgewarmd. Laat het slachtoffer kleine slokjes warme drank drinken (geen alcohol!).

Botbreuken

Beweeg het gebroken lichaamsdeel niet, ondersteun het hooguit in de houding zoals u het aantrof en schakel direct medische hulp in.

Brandwonden

Brandwonden zijn altijd pijnlijk, ook kleine. Zelfs al hebt u een hete pan maar een fractie van een seconde aangeraakt, het is toch noodzakelijk zo snel mogelijk de brandplek te koelen onder, bijvoorkeur lauw, zachtstromend water, ten minste 5 minuten lang. Ook bij ernstiger brandwonden rent u onmiddellijk naar de kraan, of, als er geen stromend water is, desnoods naar een rivier of sloot. Dek de verbrande plek dan af met een steriel gaasje. Smeer nooit iets op de wond, zoals zalf. Dergelijke middelen zijn niet steriel en maken bovendien de wond ‘onzichtbaar’ als de arts er naar wil kijken. Brandblaren niet doorprikken.

Koolmonoxidevergiftiging

De eerste verschijnselen zijn bonkende hoofdpijn. Later volgen misselijkheid en verwardheid en ten slotte ademstilstand. Als u iemand aantreft met een (vermoedelijke) koolmonoxide vergiftiging, breng hem dan zo snel mogelijk in de frisse lucht en beadem het slachtoffer wanneer hij zelf niet meer of onvoldoende ademt. Let goed op uw eigen veiligheid. Waarschuw een arts.
Tip: AIs de afvoer van de geiser niet goed is. worden de vlammetjes geel. Laat er dan direct een vakman bijkomen om de afvoer weer vrij te maken. Zorg altijd voor voldoende ventilatie in uw huisje, caravan of boot.

Reanimatie

Reanimatie is een combinatie van mond-op-mond- of mond-op-neusbeademing en uitwendige hartmassage. Om hartmassage te kunnen toepassen, moet u een EHBO-cursus (bijvoorbeeld reanimatie, BHV of EHBO) hebben gevolgd.

Verdrinking

Zie beademing. Breng iemand die bijna verdronken is altijd naar een arts. Er kan nog water in de longen zitten. Dat moet worden verwijderd, vanwege de kans op longontsteking.

Vergiftiging

lemand die bijvoorbeeld te veel medicijnen heeft ingenomen mag men laten braken. Dat kan door de vinger in de keel te steken. Zorg dat het slachtoffer u niet kan bijten. Waarschuw een arts. Heeft iemand een bijtende stof als spiritus of bleekwater ingeslikt, dan mag hij of zij niet braken, want dan richt het brandende goedje opnieuw schade aan in de slokdarm. Laat het slachtoffer twee glazen water drinken om het gif te verdunnen en de slokdarm schoon te spoelen. Ga naar het ziekenhuis. Neem het spul of de verpakking van het middel mee!

De Heimlich methode:

• Ga achter het slachtoffer staan.
• Sla uw armen om het lichaam, ongeveer ter hoogte van de navel, maak van uw ene hand een vuist en plaats die in de maagstreek tussen de onderste ribbenbogen in de buik.
• Sla uw andere hand om uw vuist en trek met beide handen met een flinke ruk schuin omhoog naar u toe. Druk niet op de ribben zelf.

Het zuurtje vliegt er als het goed is met volle kracht uit.

Zonnesteek

De verschijnselen daarvan zijn misselijkheid, hoofdpijn, duizeligheid en later flinke koorts. De huid is bleek en droog. Breng het slachtoffer naar een koele plaats. Koel hem zo nodig actief af met natte doeken, die telkens ververst worden. Wanneer het slachtoffer bij kennis is, geef hem twee theelepels zout en laat hem water drinken. Waarschuw in ieder geval een arts.